Jednym z głównych zadań Działu jest gromadzenie zbiorów muzealnych z zakresu historii, sztuki, etnografii i numizmatyki, a także ich katalogowanie i opracowywanie naukowe oraz prowadzenie dokumentacji powierzonych muzealiów oraz opieka nad nimi. Pracownicy Działu biorą także udział w pracach naukowo-badawczych oraz konferencjach naukowych, organizują wystawy, zajmują się także publikacją wydawnictw naukowych i popularno-naukowych oraz artykułów, wykładów i referatów. Dział zajmuje się także realizowaniem kwerend, zarówno swoich jak i innych muzeów oraz instytucji. Udostępnia także swoje zbiory i dokumentację do celów m.in. wystawienniczych i naukowych. Dział opracowuje także projekty i wnioski aplikacyjne w celu prób pozyskania środków zewnętrznych na działalność merytoryczną Muzeum.   

Zbiory Działu Historii i Badań nad Społecznością Lokalną obejmują muzealia z zakresu:

HISTORIA

Zbiory historyczne obejmują medale i odznaczenia, archiwalia, miary i wagi oraz fotografie i pocztówki. Największa ilościowo jest kolekcja filokartystyczna. Zbiór pocztówek przechowywanych w Muzeum liczy obecnie około dwa tysiące obiektów. Kartki pocztowe z widokami Stargardu i miejscowości z terenu dawnego powiatu szadzkiego i obecnego powiatu stargardzkiego są doskonałym źródłem ikonograficznym pokazującym często nieistniejące już elementy dawnej zabudowy. Świat wykreowany na starych pocztówkach jest obrazem specyficznym. Kartki pocztowe były nie tylko towarem niezwykle popularnym i masowym, ale i stosunkowo tanim (w porównaniu z wcześniejszą fotografią). Produktem, za pomocą którego można było utrwalić każdy widok w formie dostosowanej do potrzeb zleceniodawcy. Pocztówki z widokami miejscowości często spełniały funkcje reklamowe. Były rodzajem autoprezentacji, pozwalały na ukazanie postępów i osiągnięć cywilizacyjnych. Należy jednak pamiętać, że obraz utrwalony na kartkach nie zawsze jest w pełni realistyczny. Czasami jest to swego rodzaju kreacja, uzyskana dzięki zabiegom technicznym. Pocztówka bowiem miała przede wszystkim skusić… kupującego.

NUMIZMATYKA

Znaczącą część dość obszernej kolekcji numizmatów w zbiorach stargardzkiego Muzeum stanowią polskie monety emitowane przez Narodowy Bank Polski od 1949 r. Wśród nich znajdują się monety obiegowe, kolekcjonerskie i tzw. próby. Pierwsze znamy albo pamiętamy z naszych starych portfeli, drugie emitowane są najczęściej w interesujących seriach tematycznych: historycznych, przyrodniczych, sportowych. Wyjątkową kategorię stanowią monety próbne: srebrne i niklowe, obiegowe i kolekcjonerskie. Te ostatnie bito w ilości 500 sztuk (!), z czego połowa trafiała do wybranych muzeów. Spośród nich do najciekawszych należą te, których nie powielono potem w innych materiałach, w wersjach wielonakładowych. Ze znakiem PRÓBA wyszły unikatowe projekty monet: złotówki z gołąbkami, liśćmi dębu i kłosami, 50 groszy ze skrzyżowanymi młotkami i kłosem, 5 zł z młotem i kielnią a także odpowiedniki miniaturowych monet złotych.

Kiedy mowa o pieniądzach najczęściej wszyscy próbują określić ich wartość, co wbrew pozorom nie należy do zadań łatwych. Sytuacja jest prosta jedynie w odniesieniu do monet będących aktualnie obowiązującym środkiem płatniczym - tutaj decyduje nominał. Pieniądze, które wyszły z obiegu przestają spełniać jedynie funkcję ekonomiczną. Nie oznacza to jednak, że tracą wartość. Należy je oceniać inaczej - w kategoriach historycznych, artystycznych i estetycznych.

Monety pozornie tylko stanowią jednorodną grupę. Tak jak i wszystko inne podlegały one modzie. Zmieniano im wzory, materiał, zmniejszano średnicę i wagę. Nie wszystkie otrzymały też jednolity, okrągły kształt.

Wśród eksponatów numizmatycznych są takie, które były w powszechnym użyciu, jak i takie, o które należało zabiegać. Za pierwszą srebrną monetę PRL (100 zł z 1966 r. z Mieszkiem i Dąbrówką) należało zapłacić nie tylko wartość nominału, ale i przedstawić kwit stwierdzający, że potencjalny nabywca sprzedał państwu 50 gramów srebra. Były też takie pieniądze, które wymagały jedynie... pracy. W 1974 r. z okazji XXX - lecia PRL wybito 200 zł, które otrzymywał przy wypłacie każdy pracujący obywatel kraju.

Nie wszystkie też monety zawierają prawdziwe dane. Przez osiem lat na bilonie widniała data: 1949. Dopiero od 1957 roku zaczęto stosować zmianę daty na stemplu wraz ze zmianą roku kalendarzowego. Odtąd też - aż do 1989 roku przymiotnik Ludowa towarzyszył nazwie państwa. Monety PRL zostały wycofane z obiegu w 1994 roku.

W 2007 r. wyemitowano monetę o nominale 2 zł z widokiem wschodniej pierzei Rynku (kamienice, w których mieści się siedziba Muzeum) oraz Kościoła Najświętszej Marii Panny.
Drugą niezwykle wartościową grupę numizmatów stanowią monety i banknoty historycznie związane ze Stargardem: średniowieczne denary, papierowe pieniądze zastępcze z lat 20. XX w. , monety obozowe z okresu I wojny światowej.
Prawo bicia monet Stargard uzyskał zapewne w XIII w. Zostało to potwierdzone w 1443 roku przez księcia Bogusława IX. W mennicy miejskiej bito brakteaty, denary, kwartniki i witeny.
Ponownie mennica została uruchomiona przez elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma w 1689 roku. Jej zarządcą został Siegmund Dannies. Stąd też na monetach pojawiają się inicjały S-D. Otrzymał on pozwolenie na bicie monet o nominałach: 1, 2, 3, 4, 6 fenigów, 1/12, 1/3, 2/3 talara. Mennica została zamknięta w 1694 roku.

SZTUKA

Zespół ten obejmuje kartografię, malarstwo i grafikę, militaria oraz prace współcześnie działających artystów stargardzkich. W kolekcji znajduje się także zespół naczyń i utensyliów aptekarskich, nieliczne obiekty z zakresu rzemiosła artystycznego, w tym wyroby cynowe, a także grupa obiektów o charakterze sakralnym i funeralnym.

Wśród map i planów dominuje kartografia pomorska. Oprócz planów Stargardu w zespole tym są mapy z niemieckich oficyn takich jak np. Seuttera, Meriana, Homannów, Güssefelda.

Cennym historycznie zbiorem jest kolekcja ikonografii stargardzkiej – są to przede wszystkim grafiki z widokami miasta.

Kolekcja militariów obejmuje przeszło 300 obiektów. Wśród nich dominuje XIX –wieczna broń myśliwska. Jednym z najciekawszych obiektów jest sztucer, jedyny znany egzemplarz w polskich zbiorach, z zakładu rusznikarskiego stargardzkiego wytwórcy Carla Lewerentza.

Kolejną znaczącą ilościowo kolekcją jest zespół mebli, urządzeń i naczyń aptecznych datowanych w większości na XIX-I poł. XX w. Zespół ten stanowi część ekspozycji stałej poświęconej aptekarstwu pomorskiemu i stargardzkiemu.

Wśród prac artystów związanych ze Stargardem w zbiorach Muzeum znajdują się obrazy, grafiki i rzeźby takich osób jak: Marian Olejniczak, Renata Figarska, Bernadetta Wdzięczna, Jan Rusnok, Tadeusz Gołąb, Sławomir Preiss, Ryszard Manna, Edward Maranda, Ryszard Baloń, Zbigniew Romańczuk, Jolanta Brejdak, Andrzej Gondek, Edmund Gunsz.

Za kamienicą nr 4, będącą siedzibą Muzeum, na stałe prezentowane są trzy rzeźby plenerowe autorstwa Andrzeja Gondka.

ETNOGRAFIA

Zbiory etnograficzne obejmują blisko sto obiektów. Część eksponatów pozyskano podczas badań terenowych przeprowadzonych w 1967 roku. Pochodzą one z terenu powiatu stargardzkiego, a niektóre z nich są przedmiotami pozostawionymi w 1945 r. przez poprzednich mieszkańców. Wśród nich wyróżniają się skrzynie wyprawne datowane na XVIII-XIX w., a także zestaw strojów z I poł. XX w., w których przyjechali osadnicy z akcji „Wisła”.