Skrzany, gm. Przelewice, pow. pyrzycki, stan. 4 (AZP: 37-11/118)

W dniach 22 – 25.10.2018 na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytów w Szczecinie, przeprowadzono prace archeologiczne w celu weryfikacji funkcjonalno-chronologicznej i określenia granic stanowiska zaewidencjonowanego jako Skrzany. Obiekt został wpisany do rejestru zabytków jako wczesnośredniowieczne grodzisko nizinne dwuczłonowe, pod nr 620, decyzją znak: Kl.I.6801/34/69 z dnia 16.12.1969 r.

W celu objęcia ochroną wyżej wymienionego zabytku konieczne było określenie jego rzeczywistych granic, funkcji oraz datowania. Dla określenia tych danych, zgodnie z programem prac wykonane zostały trzy wykopy sondażowe.

Większość konstrukcji ziemnych manifestowała się już w terenie, a w zestawieniu z wynikami lotniczego skanowania laserowego, można było odtworzyć dawny przebieg umocnień. Teren otoczony został wałami i fosami, którego łączna powierzchnia obejmuje obszar o rozmiarach około 350×250 m. Od SE przylega do niego założenie gródka, którego powierzchnia wraz z wałami obejmuje obszar 75×50 m. Część obwałowań od strony NE została zniwelowana jeszcze w pierwszej połowie XIX w. Natomiast od strony rzeki Płoń granicę obszaru wyznaczała fosa.

Materiał archeologiczny pozyskany z sondażu I potwierdza późnośredniowieczny charakter założenia gródka, który funkcjonował w drugiej połowie XIII i prawdopodobnie jeszcze w początkach XIV w.

Badania archeologiczne przeprowadzone na krańcach nasypów najlepiej zachowanego odcinka wału wskazują iż w tych miejscach ulokowane były strażnice. Wzniesione w konstrukcji drewnianej na kamiennych fundamentach bądź kamiennym cokole, ze ścianami z wypełnieniem z gliny. Budowle zniszczone zostały przez pożar, o czym świadczą m.in. przepalone fragm. glinianego wypełniska ścian, szlaka czy węgle drzewne. Wspomniane wyżej przepalone bryły gliniane i szlakę zauważono już w XIX stuleciu, dzięki czemu wiązano to miejsce z kuźnią. Odkryte zabytki ruchome pozwalają zawęzić chronologię tych obiektów do okresu drugiej połowy XIII-XIV/XV w.

Z badanego tereny pozyskano 272 fragm. ceramiki, 331 fragm. kości zwierzęcych oraz 48 zabytków wydzielonych, w tym ostrogę.